12 Σεπτεμβρίου 2011

Απολογία Νο 2


συγγνώμη (η) (προφέρεται κ. συγνώμη) 1. (α) η έκφραση τής μετάνοιας κάποιου για λόγο ή πράξη του εις βάρος άλλου: σας ζητώ συγγνώμη για ό,τι είπα εναντίον σας || τι να την κάνω τη ~ σου; (β) η αποδοχή τής μετάνοιας (κάποιου) από το πρόσωπο που έχει θιγεί από λόγο ή πράξη του: δίνω τη ~ μου (συγχωρώ) συν. συγχώρεση 
Μια λεξούλα μόνο, συγνώμη ή συγγνώμη ή όπως αλλιώς θέλετε. Πόσες  φορές την εκστομίσαμε και πόσες από αυτές τις φορές που την είπαμε την εννοούσαμε πραγματικά; Διαβάζω πως: η λέξη προέρχεται από το «συν + γνώμη» (συν + γιγνώσκω: έχω την ίδια γνώμη με κάποιον, αλλάζω γνώμη, μετανοώ). Το να ζητάς, συνεπώς, συγνώμη σημαίνει αυτομάτως πως μπαίνεις στη θέση του άλλου και υιοθετείς τη γνώμη του πάνω στο θέμα της διαφωνίας που ίσως είχες μαζί του. Αν κάθε φορά, λοιπόν, που λέγαμε ‘συγνώμη’ σε κάποιον μπαίναμε πραγματικά στη θέση του και βλέπαμε τα πράγματα μέσα από το δικό του πρίσμα, τότε α) θα ήμασταν ένας πολύ πιο υπεύθυνος και ευαίσθητος λαός και β) οι παρεξηγήσεις μεταξύ μας θα μειώνονταν αισθητά με τα χρόνια. Και όμως, παρά τη συχνότητα της χρήσης του ‘συγνώμη’ στην καθημερινότητα μας, παραμένουμε ο πιο εγωπαθής και εγωκεντρικός λαός της Ευρώπης.
Άκουσα πρόσφατα κάποιον να λέει πως ο μέσος νεοέλληνας έχει υψηλή αυτοεκτίμηση και μια εικόνα του εαυτού του την οποία συντηρεί μόνο με λόγια και ποτέ με πράξεις ή δράση. Αν αυτό αληθεύει έστω και στο ελάχιστο, τότε πολλά από τα ‘συγνώμη’ που εκστομίσαμε κατά καιρούς είναι κενά νοήματος και συνεπώς και πραγματικής μετάνοιας. Εγώ μπορώ να σκεφτώ ήδη αρκετές περιπτώσεις στις οποίες το ‘συγνώμη’ μου ήταν βιαστικό, κενό ή ακόμη και βεβιασμένο. Πολλές, δε, φορές λέμε απλά ‘συγνώμη’ για να βάλουμε μια τελεία στη διαφωνία, να αποφύγουμε την κουβέντα, μέχρι και να προσποιηθούμε πως είμαστε ανώτεροι πνευματικά και ψυχικά από το συνομιλητή μας, που ίσως έχει αρχίσει να χάνει τη ψυχραιμία του πάνω στην έξαψη της διαφωνίας του μαζί μας. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι καλό –έστω εμείς- να γνωρίζουμε πως οι κενές λέξεις δεν είναι σημάδι ούτε ευφυΐας ούτε ανωτερότητας. Οι κενές νοήματος λέξεις είναι απλά σημάδι της δικής μας αδυναμίας να μετακινηθούμε από τις θέσεις μας, να ακούσουμε τον άλλο και να αλλάξουμε γνώμη ή έστω να δούμε τη δική του οπτική πάνω σε κάποιο θέμα.
Το μυστικό όλων των λέξεων είναι πως η ετοιμολογία τους μας δείχνει συχνά και το σωστό τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς που θα έπρεπε να έχουμε όταν τις χρησιμοποιούμε. Απ’ όλες τις λέξεις που λέμε καθημερινά, το ‘συγνώμη’ είναι ίσως η πιο κακοποιημένη και κενή πραγματικού νοήματος. Η χρήση της είναι τόσο κοινή και διαδεδομένη που η διαστρεβλωμένη της έννοια έχει πλέον επικρατήσει της πραγματικής. Γι’ αυτό και καμιά φορά τα ‘συγνώμη’ μας τα συνοδεύει δικαίως η απάντηση: Να τη χέσω τη συγνώμη σου!
Σήμερα είπα, ίσως, για πρώτη φορά ‘συγνώμη’, χρησιμοποιώντας την πραγματική του έννοια. Τη στιγμή που το ξεστόμισα, εκείνη ακριβώς τη στιγμή είδα καθαρά και την ευεργετική του ιδιότητα, διότι, όταν λες πραγματικά ‘συγνώμη’, δεν υιοθετείς απλώς τη γνώμη του άλλου, αλλά βλέπεις καθαρά και το λάθος της δικής σου γνώμης. Τα πραγματικά ‘συγνώμη’ είναι ο καθρέπτης του χαρακτήρα μας, είναι ένας τρόπος να συνειδητοποιήσουμε τις δικές μας αδυναμίες, τα δικά μας όρια και σφάλματα, κάτι που ίσως να μην το επιτυγχάναμε ποτέ, αν δεν συνυπήρχαμε ‘θορυβωδώς’ με τους άλλους. Το σημερινό μου ‘συγνώμη’ ήταν άβολο και επώδυνο, με βύθισε στη σκέψη και τη μετάνοια, το μόνο σίγουρο τρόπο, δηλαδή, προς την πραγματική αλλαγή.
Καλημέρα και καλή ακρόαση! Πατήστε play, αξίζει τον κόπο…