Keep the Faith!

«Ο άνθρωπος πότε δεν νικιέται, καταστρέφεται μόνον». Αυτό πίστευε ο Χέμινγουεϊ, αυτά είναι και τα λόγια που έβαλε στο στόμα του ήρωα, αγωνιστή και αιώνιο σύμβολο του βιβλίου του «Ο Γέρος και η Θάλασσα». Βέβαια, η φιγούρα του Γέρου στο βιβλίο του Χέμινγουεϊ συμβολίζει ένα άλλο είδος ήρωα, αρκετά διαφορετικό από αυτούς που γιορτάζουμε και μνημονεύουμε σήμερα, μια και, όλοι γνωρίζουμε πλέον, πως και με ποιους τρόπους η ανθρώπινη ιστορία «στήνει» τους ήρωες της, ειδικά όταν επάνω τους δομεί την ιδέα της εθνικής ταυτότητας και ενότητας. Η κατασκευή του κάθε ήρωα, είτε στην ιστορία είτε στη λογοτεχνία, πρέπει να εμπεριέχει το πανανθρώπινο στοιχείο εντός της, ώστε να έχει απήχηση. Σε αντίθεση, όμως, με την ανθρώπινη ιστορία, που αναζητά να ενώσει ανθρώπους, με μοναδικό κοινό τη γεωγραφική τους θέση και την κοινή δυσαρέσκεια ενάντια στον κατακτητή, η λογοτεχνία αντλεί την αξιοπιστία της (η την αίσθηση ρεαλισμού, αν θέλετε) μέσα από την κατασκευή ηρώων, οι οποίοι ξεπερνούν τα γεωγραφικά σύνορα και μιλούν απευθείας στη ψυχοσύνθεση του ανθρώπου σε όποιο σημείο της γης και αν βρίσκεται.

Ο Γέρος του Χέμινγουεϊ, αν και όταν ξανοίγεται στον αχανή ωκεανό, έχει ως αναφορά για τον προσανατολισμό του τα φώτα της Αβάνας, δεν ανήκει σε καμία εθνότητα και καμία πατρίδα. Η μάχη που δίνει είναι συμβολική, όπως συμβολικές είναι και οι αντιξοότητες που συναντά σ’ αυτό το μοναχικό του ταξίδι, που μοναδικό του σκοπό έχει την επιβίωση. Απλός, ανθρώπινος, αλλά και τόσο χαρακτηριστικός των κοινωνικό-οικονομικών συνθηκών που τον γέννησαν και τον έθρεψαν, ξέρει καλά το ρόλο του σ’ αυτή τη ζωή και αρνείται πεισματικά να ηττηθεί ή να αφήσει τη μοναξιά και τα γεράματα να τον καταβάλλουν. Αγωνίζεται μέχρι και την τελευταία του πνοή στην ερημιά του ωκεανού, διότι αυτός είναι ο προορισμό του, δίχως αμφισβητήσεις και «αν».  Ο Χέμινγουεϊ υμνεί το ανθρώπινο αγωνιστικό μεγαλείο και εμείς, καταμεσής του 2011, σχεδόν 60 χρόνια μετά την έκδοση του βιβλίου του, καλούμαστε να το ανακαλύψουμε εκ νέου.

Φυσικές καταστροφές, ραδιενεργά νέφη, εξεγέρσεις και αιματοχυσίες, χιλιάδες απειλές και εφιαλτικά σενάρια σιγομουρμουρίζουν πάνω από τα κεφάλια μας, σαν μια κορεσμένη φούσκα, γεμάτη φόβο και θλίψη, έτοιμη να σκάσει και να ξεράσει πάνω μας ένα ντόμινο συνεπειών. Το ντόμινο της ύπαρξης μας δεν πέφτει πια σε ευθείες γραμμές και τέλεια υπολογισμένες γωνίες. Πέφτει στα κουτουρού και ανάκατα, πανικόβλητο και αποκαμωμένο, σπρώχνει και παρασέρνει μαζί του ότι βρει σε κοντινή απόσταση. Ο αφανής οικονομικός πόλεμος έφερε μαζί του την ανεργία, η οποία άγγιξε το 22% στη χώρα. Τα στεγανά μας πέφτουν σιγά-σιγά από το βάρος των νέων δεδομένων. Στους δρόμους οι εκπαιδευτικοί αυτή τη φορά, να σταματάνε μαθητικές παρελάσεις, να φωνάζουν συνθήματα, να ψάχνουν τις κάμερες για δηλώσεις. Το υδροκέφαλο τέρας του δημοσίου αρχίζει να μασουλάει τις σάρκες του, να χωνεύει ότι βρει μπροστά του, ακόμα και τα ίδια του τα «παιδιά» σε μια προσπάθεια συμμαζέματος, που όμως δεν πείθει κανέναν. Η φουρτούνα δεν λέει να κόψει, κανέναν σενάριο δεν επιβεβαιώνεται, δεν διαλευκαίνεται, δεν τιμωρείται και όμως, νέα βγαίνουν στον αφρό της ενημέρωσης μας.

Συσκέψεις επί συσκέψεων, τα μεγάλα μυαλά ψάχνουν λύση και κάθε τόσο δίνουν συγχαρητήρια στους εαυτούς τους, κάνουν πανηγυρικές δηλώσεις, δίχως να υπάρχει πουθενά γιορτή. Λεκτικά πυρά και αναλύσεις επί αναλύσεων από την άλλη, στην Ελλάδα του 2011 έχουμε γίνει όλοι –με το στανιό- διεθνολόγοι, πολιτικοί αναλυτές, δημοσιογράφοι και πάνω απ’ όλα οικονομολόγοι. Αναγκαστήκαμε να μάθουμε λίγο απ’ όλα για να μπορέσουμε να ελέγξουμε επιτέλους όλους αυτούς που χρόνια τώρα πληρώναμε, με την πεποίθηση ότι θα κάνουν τη δουλειά που τους αναθέσαμε, θα μας εκπροσωπήσουν και θα μας προστατέψουν. Είμαστε η πιο αποτυχημένη επιχείρηση στα χρονικά της διαχείρισης. Η παραλογία έχει γίνει καθημερινότητα και για να τη χωνέψουμε το ρίξαμε στα γιαούρτια και τις καφρίλες, στα γιουχαΐσματα και την ατελείωτη φλυαρία όπου και όποτε μας δοθεί η ευκαιρία να εκφέρουμε άποψη.  

Αυτό τον καιρό νιώθω σαν το Γέρο του Χέμινγουεϊ, χαμένη στον τεράστιο ωκεανό της «ανταγωνιστικής, εγωκεντρικής κοινωνικό-πολιτικής πραγματικότητας» που με ρίξανε να ζω. Δεν διάλεξα το σκηνικό, μα αυτό εμένα. Αυτό που πρέπει να διαλέξω είναι απλά ο τρόπος που θα το αντιμετωπίσω. Η γενιά των 30+ είναι πραγματικά ξεχασμένη καταμεσής του πελάγους, να παλεύει μόνη της με τα στοιχεία της φύσης και αυτό το αναθεματισμένο ψάρι, που μας πάει όπου θέλει και μας ταλαιπωρεί, τεστάροντας κάθε φορά τα όρια μας. Ο άνθρωπος, λοιπόν, δεν νικιέται, μόνον καταστρέφεται. Ο άνθρωπος, λέει, μάχεται περιχαρακωμένος στον εαυτό του, μόνος και έρημος, αντιμέτωπος με τις φοβερές ανταγωνιστικές αντιθέσεις που παρουσιάζει ο κόσμος του.

Ο δικός μου κόσμος μαστίζεται από αβεβαιότητα, φόβο, συγκρούσεις, ορατές και αόρατες απειλές, ραδιενεργά νέφη και ακατάπαυστη φλυαρία, κενότητα λόγων και πράξεων, απολίτιστες διαφωνίες, τεχνοκρατία και στυγνό ορθολογισμό στη θέση του συναισθήματος. Αναρωτιέμαι καμιά φορά, αν όντως είμαστε οι μικροί ήρωες που οραματίστηκαν οι λογοτέχνες, αν όντως ο άνθρωπος έχει γεννηθεί για να μάχεται και κατά πόσο τελικά αυτός ο αγώνας είναι μοναχικός, όπως τον περιγράφει ο Χέμινγουεϊ στις σελίδες του βραβευμένου του βιβλίου. Αναρωτιέμαι, απλά, αν υπάρχει σύμπαν πέρα από αυτή τη βάρκα στην οποία αρμενίζουμε ο καθένας ξεχωριστά και κατά πόσο αυτή η «μοναξιά του αγωνιστή» είναι επιβεβλημένη. Στη θάλασσα αυτή που πέσαμε υπάρχουν πολλά ψάρια και άλλοι τόσοι κίνδυνοι και όποιος θέλει να επιβιώσει, μάλλον θα πρέπει να ξεθάψει τον «ήρωα» από μέσα του. Αν, όντως, αυτή είναι η αποστολή μας και ο ρόλος μας, τότε, το μόνο που έχω να προτείνω είναι να τον κάνουμε λίγο λιγότερο μοναχικό.

Καλημέρα!

Πέρασε πολύς καιρός

κι έχω αρχίσει να φοβάμαι

πως σε δάση και βουνά

μοναχός μου θα κοιμάμαι.

Κι έτσι σε λιμάνι δένω

με το φως μου αναμμένο

πάντα θα σε περιμένω...

θα σε περιμένω...